W średniowieczu i na początku czasów nowożytnych Lubachowy określane były także jako Lubachowy Stara Wieś, Stara Wieś Lubachowy, bądź tylko jako Stara Wieś.
Pierwszy znany pisemny zapis, w którym wystąpiły Lubachowy pochodzi z roku 1357. Na podstawie tego zapisu wiadomo też, że niejaki Andrzej był wtedy jej właścicielem lub współwłaścicielem.
Lubachowy do połowy XVI wieku były wsią bardzo rozdrobnioną, często zresztą w obrębie jednego rodu, jak w przypadku Pilawitów w XV wieku. Wprawdzie trudno powiedzieć, ilu właścicieli wówczas mogło być, ale faktem jest, że z powodu nieobesłania wyprawy mołdawskiej w roku 1497, aż 9 tamtejszym dziedzicom groziła utrata majątku.
Nie brakowało wówczas prób skupienia w jednym ręku jak najwięcej działów w Lubachowach, a zarazem i w sąsiednich osadach, jak to czynili m.in. Mikołaj Grzegorzowski na początku XV wieku.
Ostatecznie jednak do końca tamtego stulecia spotyka się w Lubachowach tylko dwóch dziedziców. W pierwszej połowie wspomnianego wieku jedna z gałęzi Pilawitów od nazwy wsi przyjęła nazwisko Lubochowscy.
Dom Strażaka Świetlica Wiejska w Lubachowach
W średniowiecznej dokumentacji dotyczącej tej osady dość często pojawiają się nazwiska i przydomki chłopów, m.in. Święszek (1385), Jaszek (1386), karczmarz Piotr i Mikołaj Chodorek (1402), Szczerba (1435), Świda, zwany też Świętkiem i Świętosławem (1443), Maczek (1460), Wojciech zwany Stanowcem (1464), Piotr Piszczek (1470).
Z drugiej połowy XVI wieku ze spisów poborowych znamy dwóch właścicieli tej wsi Mateusza i Krzysztofa Borkowskich z Borkowej Woli. Wiadomo też, że w tym okresie przez jakiś czas dziedzicami byli Zborowscy.
Krzyż we wsi Lubachowy
W XVII stuleciu Lubachowy należały m.in. do Jordanów, Grabowskich oraz do Michałowskich, którzy w posiadanie części wsi weszli przypuszczalnie już w latach pięćdziesiątych. Oni też z wymienionych rodów utrzymali się najdłużej. Józef Michałowski, po przejęciu połowy Lubachów od rodzonego brata księdza Mikołaja stał się nawet w roku 1708 dziedzicem całej wsi. Już jednak w połowie XVIII wieku Michałowscy mieli tylko jedną część Lubachów, druga należała do Stradomskich, a potem pewien dział do Katerlów, gdzie w roku 1787 urodził się późniejszy uczestnik wojen napoleońskich i powstania listopadowego Franciszek Katerla. Był to stryj matki Stefana Żeromskiego.
Ślady drzewostanu jaki pozostał po folwarku w Lubachowach
W roku 1827 Lubachowy miały 15 domów i 105 mieszkańców. Na początku lat osiemdziesiątych XIX wieku domów było tam 22 a mieszkańców 169. Dwór posiadał wówczas tylko grunty orne liczące 400 mórg, wieś natomiast miała 268 mórg pod uprawą i 2 morgi nieużytków. Folwark należał do dóbr moskorzewskich i stanowił własność Potockich. Wieś obfitowała w bogate pokłady kamienia wapiennego. Mieszkańcy zajmowali się też produkcją smoły.
W 1938 roku wieś wraz z dworem, gdzie mieszkało 12 osób, liczyła 312 mieszkańców. W roku 2004 mieszkańców było 176 osób, a domów – 67.
Wieś zajmuje 275,1 ha, w tym 229,1 ha stanowią grunty orne, lasy ponad 17 ha i pozostałe grunty przeszło 29 ha.
W południowo – zachodniej części Lubachów znajdują się pozostałości po dawnym parku dworskim, założonym w XIX wieku na powierzchni około 3 ha. Do roku 1945 park i dwór był własnością prywatną, potem przejął je Państwowy Fundusz Ziemi. Do dziś z tych obiektów, zaniedbanych przez lata, zachowały się tylko nikłe ślady drzewostanu.
Źródło:
Słownik Geograficzno-Historyczny Powiatu Włoszczowskiego, praca zbiorowa pod redakcją Stanisława Janaczka, Włoszczowa 2005.
