„Kapliczki są na wsi czymś tak naturalnym, że nawet nie docieka się przyczyny ich powstania. Są, gdyż były – tak jak drzewa, ziemia i obłoki na niebie” – Tadeusz Seweryn, Kapliczki i krzyże przydrożne w Polsce, PAX 1955.
Krzyże przydrożne i kapliczki to pomniki sakralnej kultury, które są zarazem świadkami i pamiątką dziejów. Kapliczki od dawna spełniały ważne funkcje kultowe, szczególnie na wsiach, gdzie nie było kościołów, zapewniały uczestnictwo w nabożeństwie.
Stawiano je z wdzięczności za otrzymane łaski, dla upamiętnienia wydarzeń historycznych, błagalnie, czasem na pamiątkę cudu, dla ochrony przed zarazą i złem…
Spotykamy je wszędzie. Są w przydomowych ogródkach i na placach bitew. Krzyże stojące samotnie na rozstajach dróg były swoistymi punktami orientacyjnymi. Znajdowały się zawsze u wejścia do wsi czy miasteczka, spotkać je można w szczerym polu.
Wznosili je z reguły prości ludzie, ludowi budowniczowie i cieśle. Rzeźby umieszczane we wnętrzach kapliczek należą do jednych z najlepszych przykładów sztuki ludowej. Nie brakowało też wykształconych architektów, stawiających kapliczki i figury w parkach dworskich na zamówienie właścicieli.
Kiedyś kapliczki i krzyże tradycyjnie gromadziły wieczorami ludzi na wspólnych modlitwach: różaniec, majówki, które teraz należą do rzadkości.
Przywykliśmy do ich widoku i nie zdajemy sobie sprawy z tego, że są wyrazem wiary minionych pokoleń. Najstarsze kapliczki polskie pochodzą nawet z XIII wieku (w Jaworznie). Najwięcej zachowało się na Mazurach, zazwyczaj w formie murowanych budyneczków, wieżyczek z wnękami czy drewnianych umieszczonych na słupach ołtarzyków. Najstarsza z Dobrągu pochodzi z 1601 roku, inna w Barczewie z 1607 r.
Pozornie wydaje się, że ich czas minął. Zdawałoby się, że nikt się przy nich nie zatrzymuje, nikt nie zwraca uwagi. Jednak kwiaty ozdabiające figurę, świeży tynk, przystrzyżona wokół trawa – znamionują czyjąś troskę. Najokazalej i najpiękniej ubrane są w maju.
Przydrożne kapliczki dekoruje się także na Zielone Świątki, czyli na uroczystość Zesłania Ducha Świętego, na czas obchodów Bożego Ciała, święto Wniebowzięcia Matki Bożej, a ostatni także na Boże Narodzenie.
W naszym comiesięcznym cyklu postaramy się przybliżyć kapliczki, figury i krzyże znajdujące się w Gminie Moskorzew. Zbiór nie jest profesjonalną archiwizacją, nie jest też kompletny. Powstał abyśmy nie zapomnieli o małej architekturze sakralnej czyli figurach przydrożnych, kapliczkach i krzyżach, które swoją malowniczą obecnością wkomponowują się w wiejski krajobraz stanowiąc jego prawdziwą ozdobę. W Gminie Moskorzew stoją więc nadal zadbane i przystrojone małe budyneczki ze świętymi figurami wewnątrz, drewniane kapliczki wiszące na drzewach, różne Matki Boskie, kapliczki i krzyże.
Chlewice, ul. 16 Stycznia, skrzyżowanie z drogą biegnącą w kierunku Świerkowa
„Kapliczka przydrożna, słupowa, z wizerunkiem Matki Bożej Niepokalanej, pochodzi z czasów dworskich.
Upływ czasu powodował, że drewniany słup był coraz bardziej spróchniały.
Pewnego dnia do kościoła zmierzał orszak weselny (Lutosław Gierczycki żenił się z Nagabówną z Jaronowic). Konie Józefa Urbańskiego wystraszyły się głośnej muzyki, zerwały się i zaczęły uciekać przewracając podest kapliczki (drewniany słup). Zdarzenie to miało miejsce prawdopodobnie w roku 1950. Ówczesna władza nie patrzyła przychylnym okiem na miejsca oddające cześć Panu Bogu. Mieszkańcy w nocy postawili nową kapliczkę. Wykonał ją stolarz Franciszek Boryń. Pomagał Jan Pietruszka.
Na drewnianym słupie widnieje wyryty napis: Kapliczka odnowiona w 1962 roku za księdza Juliana Kowalika. Budował Boryń F.”3
Kapliczka przydrożna, słupowa, z wizerunkiem Matki Bożej Niepokalanej w Chlewicach przy ul. 16-go Stycznia.
Źródło:
- Polskie Kapliczki Przydrożne – Elżbieta Magiera
- Kościoły Kapliczki Krzyże Krzyże Przydrożne – Stanisław Stefanowicz
- Materiały pochodzące ze zbioru Biblioteki Szkolnej Sp w Chlewicach, zebrane przez uczniów
Chlewice, ul. 16 Stycznia, posesja Państwa Pietruszków
Krzyż przydrożny, rzymskokatolicki, żelazny, umieszczony na kamiennym cokole, który uwieńczony jest ozdobnym metalowym krzyżem z umieszczoną na nim postacią Chrystusa.
„W czasach, kiedy w Dworku w Chlewicach mieszkał Dziedzic, zmarł jego „chrześnik”, który został pochowany w miejscu, gdzie obecnie stoi krzyż. Krzyż został postawiony na pamiątkę „Chrześnika”.
Metalowy krzyż wykonał kowal – Stanisław Jaworski, a postawili go mieszkańcy.
Obecnie krzyżem opiekują się najbliżsi sąsiedzi.”
Chlewice, ul. 16 Stycznia, posesja Państwa Kończyk
Kapliczka szafkowa, nadrzewna. Kapliczka wisi na starej akacji, jest wykonana z drewna. Kapliczka jest otwarta od frontu, przeszklona, w środku umieszczony jest obraz Matki Boskiej Częstochowskiej.
Kapliczka wykonana została około 1951 roku przez Pana Kazimierza Kończyka.
W tamtych czasach młode dziewczyny ozdabiały kapliczkę w każda sobotę. Obecnie zwyczaj ten zaginął.
Kapliczka szafkowa, Chlewice, ul. 16 Stycznia, posesja Państwa Kończyk
Chlewice, ul. Źródłowa, posesja Państwa Huptysiów
Krzyż przydrożny, rzymskokatolicki, żelazny z umieszczoną na nim postacią Chrystusa.
Krzyż ten postawił pan Wincenty Szafarski w 1931 r., który mieszkał na terenie obecnej posesji Państwa Huptysiów.
Krzyż był z drewna – spróchniał i przewrócił się w 1998 r.
Mieszkańcy ulicy Źródłowej: Wacław Kuleta i Władysław Suliga w 2000 r. zrobili nowy krzyż z elementów metalowych i umieszczono na nim figurkę ukrzyżowanego Chrystusa, którym opiekują się najbliżsi sąsiedzi.
Krzyż żelazny z umieszczoną na nim postacią Chrystusa, Chlewice ul. Źródłowa, posesja Państwa Huptysiów
Chlewice, ul. Źródłowa, posesja Państwa Bożkiewicz
Jest to drewniana kapliczka słupowa, przeszklona, w środku umieszczony jest obraz Matki Bożej.
Kapliczkę postawił Franciszek Boryń przed II wojną światową. Był człowiekiem bardzo wierzącym. Pragnął podziękować Bogu za udaną operację przepukliny. Wybrał na swoim placu najładniejsze miejsce.
Obecnie kapliczka znajduje się na posiadłości pana Stanisława Bożkiewicza. Dawniej stała w innym miejscu, ponieważ droga biegła inaczej.
W 1999 roku pan Bożkiewicz przeniósł ją na słup drewniany. Pomalował kapliczkę, zrobił płotek, wstawił nowy obrazek (poprzedni obrazek znajduje się pod spodem).
Drewniana kapliczka słupowa, Chlewice, ul. Źródłowa, posesja Państwa Bożkiewicz
