W Królestwie Polskim w 1867 roku wprowadzono wraz z reorganizacją powiatów, nowy typ gminy. Moskorzew stał się wtedy znaczącym ośrodkiem administracji terenowej.
Gmina Moskorzew w okresie niewoli narodowej, w granicach dawnego powiatu włoszczowskiego, zajmowała jego wschodnią część i sąsiadowała z gminami: Jędrzejów, Słupia, Szczekociny, Irządze, Rokitno, Secemin i Radków.
Z danych pochodzących z połowy lat osiemdziesiątych XIX wieku wynika, że gmina liczyła wtedy 5040 mieszkańców, zamieszkujących 526 domów, z których 75 było murowanych, a reszta drewnianych. Osad wiejskich w gminie było 18, afolwarcznych, funkcjonujących pod własnymi nazwami – 6. Gmina nie miała ani jednej szkoły, a najbliższa stacja pocztowa znajdowała się poza jej granicami w Szczekocinach i Jaronowicach. Ludność, utrzymująca się prawie wyłącznie z rolnictwa, żyła nie zamożnie. Zakładów produkcyjnych na jej terenie było 15 – przedsiębiorstwa drobne, 6 młynów, 3 smolarnie, 2 gorzelnie i 2 małe tartaki wodne oraz browar i cegielnia.
Ogólna powierzchnia gminy wynosiła nieco ponad 18 472 morgi, z których na grunty dworskie przypadało przeszło 10 913 mórg, a na chłopskie 7 559 mórg. Wykazano ogółem 1 443 gospodarstwa chłopskie, a większych majątków ziemskich tylko 8.
Grunty orne w gminie zajmowały łącznie przeszło 10 388 mórg, lasy przeszło 5 468 mórg, łąki nieco ponad 500 mórg, pastwiska 586 mórg, a nieużytki 1 547 mórg.
Częściami składowymi były gromady (wsie) na czele z sołtysem, którego wybierało zgromadzenie gromadzkie. Organem uchwałodawczym gminy było zebranie gminne, na którym prawo głosu mieli gospodarze posiadające co najmniej 3 morgi gruntu. Zebranie gminne wybierało wójta i ławników (zarząd gminy). Wójt miał uprawnienia policyjno-administracyjne i sądownicze. Gmina zarządzała szkolnictwem gminnym.
Urzędem gminy kierował pisarz gminny, który często był najważniejszą osobą w gminie z racji umiejętności pisania i czytania.
W 1914 roku wybuchła I wojna światowa. Przez wiele miesięcy trwały tu zmagania wojenne między Rosją a Austro-Węgrami. Przez teren gminy zimą 1914/1915 przechodziła linia frontu. Wiosną 1915 roku Rosja ostatecznie musiała się wycofać z Królestwa.
Powiat włoszczowski wszedł w skład okupacyjnego generał-gubernatorstwa austriackiego z siedzibą w Lublinie. Kraj podzielono na okręgi na czele z komisarzami.
W listopadzie 1918 roku Polska odzyskała niepodległość. Utrzymano podział na gminy i powiaty, utworzono województwa. Powiat włoszczowski wszedł w skład województwa kieleckiego. Granice powiatów i gmin nie zmieniły się.
Gmina Moskorzew w okresie międzywojennym należała do sądu pokoju (I instancji) w Szczekocinach. Sąd okręgowy miał siedzibę w Kielcach. Najbliższa stacja kolejowa była w Sędziszowie. Najbliższa poczta natomiast w Szczekocinach.
W 1939 roku w pierwszych dniach września teren obecnej gminy znalazł się pod okupacją niemiecką.
Obecnie Gmina Moskorzew graniczy z gminami Nagłowice i Słupia z powiatu jędrzejowskiego, Seceminem i Radkowem z powiatu włoszczowskiego oraz ze Szczekocinami, które należą już do województwa śląskiego i powiatu zawierciańskiego.
Powierzchnia gminy wynosi nieco ponad 7 245 ha, z których 4 155 ha to grunty orne. Zajmują one 63% ogólnej powierzchni gminy, około 30% natomiast przypada na lasy, występujące przede wszystkim w jej części północnej. Tam też przeważają gleby lekkie, niezbyt urodzajne. Część południowa natomiast ma gleby o wiele lepsze, głównie rędzinowe.
Sołectw w gminie jest 13: Chebdzie, Chlewice (dwa), Chlewska Wola, Dalekie, Damiany, Dąbrówka, Jadwigów, Lubachowy, Mękarzów, Moskorzew – Perzyny, Przybyszów, Tarnawa Góra. W sołectwach tych na koniec roku 2008 mieszkało 2988 osób, domów natomiast odnotowano 1130.
Źródło:
- Słownik Geograficzno – Historyczny Powiatu Włoszczowskiego, praca zbiorowa pod redakcją Stanisława Janaczka, Włoszczowa 2005.
